مرکز مطالعات و پژوهش های اقتصادی اتاق کرمان، در پروژه ای پژوهشی و کاربردی به شناسایی و تحلیل موانع اصلی سرمایه‌گذاری ویژه استان کرمان پرداخته است که در یکصد و نهمین نشست شورای گفت و گوی استان در قالب کلیپ ارائه شد. زیر مهمترین موارد آن به طور خلاصه آورده شده است.
طی فرآیندی از 20 مصاحبه انجام شده با مدیران، سیاست‌گذاران و بررسی های علمی در طول این پژوهش، 164 مانع استخراج شد. در گام بعد، موانع مشابه با استفاده از فرایند کدگذاری و تجمیع مفهومی گروه‌بندی شدند. این فرایند منجر به تدوین 20 مانع نهایی شد که در میان آن‌ها، 6 مانع با فراوانی بسیار بالا به عنوان موانع اصلی سرمایه‌گذاری در کرمان فارغ از موانع مشترک اقتصادی در کل کشور شناسایی شدند:
1. تمرکز بیش از حد بر صنایع بزرگ و بی توجهی به سایر بخش‌ها
2. نبود نقشه راه مشخص برای فرآیند سرمایه گذاری و انجام اقدامات جزیره‌ای و بی ثمر
3. عدم هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و ضعف ارتباطات بین‌نهادی
4. ترس از همکاری با سرمایه‌گذاران توانمند به دلیل نبود حمایت کافی از سوی ارگان‌ها
5. نبود ذهنیت توسعه‌گرا در تصمیم‌گیران و مسئولان اجرایی این فرآیند
6. برخورد نامناسب با سرمایه‌گذاران و نداشتن دانش رفتار حرفه‌ای با آنان انجام شد و دیدگاه‌های متفاوتی از موانع داخلی استان استخراج و تصویری واقعی از موانع سرمایه‌گذاری در استان کرمان به دست آمد.
تحلیل مانع اصلی: تمرکز بیش از حد بر صنایع بزرگ
یکی از مهمترین موانعی که در پژوهش به چشم می خورد، تمرکز بیش از حد بر صنایع بزرگ و فراموشی سایر بخش‌هاست. این پدیده نه تنها باعث منحرف شدن منابع از بخش‌های دیگر شده، بلکه دو اثر کلیدی اقتصادی را به همراه دارد:
1. ازدحام سرمایه‌گذاری (crowding out): به عنوان مثال همانطور که اگر در یک آکواریم پر از ماهی های کوچک و متوسط، یک ماهی بسیار بزرگ را وارد کنیم، این ماهی حجم قابل توجه‌ای از فضا را میگیرد و در پی آن ماهی های دیگر همراه با آب از آکواریم سرریز می شوند. صنایع کوچک و متوسط نیز که تصور می شود حلقه مفقوده استان هستند به دلیل اثر ازدحام ناشی از حضور صنایع بزرگ، از فضای سرمایه گذاری خارج شده اند و نمیتوانند در این فضا رشد کنند.
2. رشد رو به عقب: تمرکز صرف بر صنایع بزرگ، موجب عدم تنوع‌بخشی در ساختار اقتصادی میشود. در نتیجه، سایر بخش‌های اقتصادی مانند خدمات، گردشگری و… ضعیف مانده اند که این عدم تعادل، علاوه بر کاهش فرصت‌های اشتغال، نابرابری درآمد (ضریب جینی) را نیز افزایش میدهد و ما شاهد آن هستیم با وجود اینکه عددهای رشد قابل توجهه ای از صنایع بزرگ و معادن بزرگ استان می شنویم اما اثری از توسعه حاصل از این رشد را نمی بینیم که به این رشد، رشد رو به عقب می گویند.
راهکارهای پیشنهادی برای تحول در فضای سرمایه‌گذاری استان:
ایجاد مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی کرمان به منظور:
1. مدیریت ناهماهنگی بین دستگاه ها از طریق:
• کاهش موازی کاری و تداخل کاری با تشکیل کمیته هماهنگی بین‌دستگاهی متشکل از نمایندگان بخش‌های دولتی و خصوصی
• تدوین دستورالعمل‌های مشترک میان نهادهای اقتصادی و اجرایی جهت کاهش تداخل وظایف و تسریع در فرآیندهای اجرایی
2. رفع ترس از انجام کار و ضعف حمایت از سرمایه گذاران از طریق:
• شفاف سازی نحوه مشارکت دولت و بخش خصوصی برای کاهش ریسک همکاری و از بین بردن ترس از همکاری با سرمایه گذار
3. جلوگیری از انجام کارهای جزیره ای در نبود نقشه به منظور جلوگیری از اقدامات موازی و تداخل وظایف
تشکیل گروه هم‌فکری اقتصادی (تشکل آزاد و داوطلبانه) برای:
1. رفع مانع فرهنگ برخورد با سرمایه گذار از طریق:
• ایجاد باشگاه سرمایه گذاران
• برگزاری نشست های مختلف جهت هم افزایی
• تدوین و آموزش اصول و استاندارد های رفتاری
2. رفع تمرکز بیش ازحد به صنایع بزرگ از طریق:
• توجه و ارج نهادن به سرمایه گذاران خرد با تجلیل ساده و شنیدن صحبت هایشان
• شناسایی فرصت های مغفول مانده و ایجاد اتاق فکر توسعه متوازن
• مشاوره و ارائه مدل های اقتصادی برای سرمایه گذاران خرد و بخش های نوپا و کوچک
3. اصلاح ضعف در ذهنیت توسعه گرا
• مشاوره به مدیران و افراد اثرگذار این حوزه و آگاهی بخشی از مزایای توسعه با برنامه های مختلف
• شبکه سازی و توسعه مهارت های فردی
این پژوهش در حالی انجام شده که امید است ساختار سیاست گذاری و دستگاه های اجرایی با اجرای این راهکارها گامی هر چند کوچک برای آینده‌ای بزرگ بردارند.
