گسترش آنلاین:طرح آمایش صنعت و معدن که با هدف حرکت به سمت توسعه متوازن منطقه‌ای و بهره‌گیری از منابع موجود در راستای توسعه پایدار و همه جانبه مناطق مختلف کشور در سال ۸۶ مطرح شد، از اقدامات قابل توجه دولت در سال‌های گذشته محسوب می‌شود.
بر‌اساس تعاریف ارائه شده از طرح آمایش صنعت و معدن، منظور از آمایش سرزمین که تلفیقی از سه علم جغرافیا، اقتصاد و جامعه‌شناسی است، رسیدن به مطلوب‌ترین شیوه ممکن توزیع فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی متناسب با نیاز جمعیتی در پهنه سرزمین است.
یکی از اهداف بارز این طرح، کاهش فاصله سرانه سرمایه‌گذاری بین بالاترین استان‌های توسعه‌یافته صنعتی و مناطق کمتر توسعه‌یافته بود که در واقع هدف از اجرای این طرح، توسعه صنعتی، همپای عدالت بود.
توازن صنعتی نیز یکی از اهداف اولیه این طرح بود که در دو ماه اخیر با برپایی جشنواره‌های صنعت و معدن در استان‌های کشور نمود عینی پیدا کرده است. افتتاح ۳۲ طرح صنعتی و معدنی در خراسان رضوی به‌عنوان نخستین جشنواره صنعت و معدن نشان از عزم وزارت صنایع و معادن در برپایی توازن صنعتی در استان‌های مختلف کشور داشت و این اراده در افتتاح ۱۷۰ طرح صنعتی و معدنی در فارس محکم‌تر شد. وزیر صنایع و معادن نیز در آیین افتتاح این طرح‌ها برپایی چنین جشنواره‌هایی را در استان، با هدف برپایی توازن صنعتی اعلام کرده است. اما آنچه در این میان مهم به نظر می‌رسد انتخاب رشته‌هایی متناسب با ظرفیت‌های استان‌هاست. شناسایی این مزیت‌ها بر‌عهده ستاد آمایش هر استان است و بر اساس این اولویت‌ها دریافت اعتبارات صورت می‌گیرد. به اعتقاد کارشناسان صنعتی، گسترده شدن صنعت و معدن در نقاط مختلف کشور به معنی پیشرفت عادلانه صنعتی و معدنی در اقصی نقاط کشور با در نظر گرفتن امکانات و قابلیت‌های مختلف استان‌های کشور، برای ایجاد توازن صنعتی است.
وزارت صنایع و معادن به‌عنوان متولی اجرای طرح آمایش صنعت و معدن و همچنین برقراری توازن صنعتی در استان‌های دارای اولویت، تاکنون اعتبارات زیادی برای این طرح درنظر گرفته است و بانک صنعت و معدن را به‌عنوان تنها بانک عامل این کار معرفی کرده است. اولویت اجرای این طرح در استان‌های مختلف بر‌اساس قابلیت‌های هر استان تعریف شده است. طرح‌های ایجا‌دی، طرح‌های نیمه‌تمام، سرمایه در گردش و طرح‌های باز‌سازی و نو‌سازی از انواع طرح‌های اجرایی در قالب طرح آمایش صنعت و معدن است.
خوشه‌های صنعتی راهی به سوی توازن صنعتی
امروزه در اکثر کشورهای دنیا بخش قابل توجهی از فعالیت‌های اقتصادی توسط شرکت‌های کوچک و متوسط انجام می‌شود و با توجه به اینکه این شرکت‌ها مسائل و مشکلات خاص خود را در ورود به عرصه رقابت پیدا می‌کنند، دولت‌ها با تدابیر مختلفی همواره به فکر حمایت منطقی از این شرکت‌ها برمی‌آیند تا رقابت‌پذیری آنها را به‌گونه‌ای بالا ببرند که توان رقابت در بازارهای رقابتی دنیا را به‌دست آورند.
یکی از روش‌هایی که بنا بر مطالعات انجام شده در اکثر کشورهای دنیا تجربه موفقی در افزایش توان رقابتی شرکت‌های کوچک و متوسط از خود برجا گذاشته، خوشه‌سازی این شرکت‌ها بوده است. حدود دو دهه است که توسعه‌صنعتی برپایه خوشه‌ها، به‌عنوان یک استراتژی نوین مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاستگذاران در کشورهای صنعتی و در‌حال‌توسعه است.
بر همین اساس خوشه‌های صنعتی یکی از پروژه‌هایی است که سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران با هدف تمرکز صنایع و افزایش بهره‌وری واحدهای تولیدی و کاهش قیمت تمام‌شده محصولات آنها، آن را دنبال می‌کند. سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران به‌عنوان متولی توسعه این امر، خوشه‌های صنعتی را یکی از الگوهای موفق سازماندهی صنایع کوچک و متوسط می‌داند که کاستی‌های صنایع کوچک و متوسط را رفع و مزیت‌های مختلف صنایع کوچک، چون انعطاف‌پذیری و تنوع را تقویت می‌بخشند.
اجرای توازن صنعتی نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها
در این حال رئیس کمیته صنعت کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت‌و‌گو با خبرنگار «گسترش صنعت» نظر دیگری دارد. سید‌مهدی صادق درباره توازن صنعتی و امکان اجرای آن در استان‌های مختلف کشور گفت: وزارت صنایع و معادن به تنهایی قادر به اجرای توازن صنعتی در کشور نیست زیرا این امر همکاری همه دستگاه‌های مربوطه را می‌طلبد که متاسفانه هم‌اکنون این شرایط در کشور وجود ندارد.
وی افزود: اگر وزارت صنایع و معادن بخواهد در استانی که هشت درصد از متوسط صنعت کشور عقب است توازن صنعتی برقرار کند نیازمند دست‌کم هفت‌هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری است.
نماینده مردم آستانه در مجلس شورای اسلامی با بیان این که برای ایجاد توازن صنعتی نیازمند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این طرح‌ها هستیم، اظهار کرد: چه دستگاهی مشوق بخش خصوصی یا حتی دولتی برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های صنعتی است درحالی‌که دریافت وام با شرایط بسیار سخت امکانپذیر می‌شود؟
صادق تصریح کرد: اگر منظور از توازن صنعتی تنها نمایش بخش‌هایی از صنعت و معدن کشور است تاکنون موفق عمل کرده‌ایم اما اگر بخواهیم بخش صنعت و معدن را با توجه به نیازمندی‌های هر‌استان متحول کنیم با همایش‌هایی نظیر جشنواره‌های صنعت و معدن موفق نخواهیم بود.
وی درباره نقش طرح آمایش صنعت و معدن در برقراری توازن صنعتی نیز گفت: این طرح با هدف عدالت صنعتی مطرح شد اما متاسفانه همکاری نکردن سیستم بانکی با بخش صنعت و معدن باعث شد تا وام‌های مربوط به این طرح پرداخت نشود و این طرح از اهداف اولیه خود دور شود.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: بر این اساس اگر وزارت صنایع و معادن توازن صنعتی را در نظر دارد اما در عمل شاهد هیچ اتفاقی نیستیم، باید عملکرد دستگاه‌های مربوطه را بررسی کنیم.
صادق تصریح کرد: وقتی می‌توانیم با ارقام نجومی که صرف واردات کالاهای خارجی می‌شود، 10واحد تولیدی ایجاد کنیم که هرکدام ۸۰۰ نفر اشتغال ایجاد می‌کند، وزارت صنایع و معادن به تنهایی چه کاری می‌تواند انجام دهد؟
