نفیسه آفرین‌زاد – زمانی که «مهدی پورقاضی» پشت تریبون رفت تا خطاب به نخبگان و منتخبان اقتصادی دولتی و خصوصی بگوید که «جلسات اتاق، ناکارآمد و به حرف و سخن، محدود شده» و «عدم تمایل دولت به تسویه بدهی‌هایش به بخش خصوصی و از سوی دیگر، فشار مضاعف دولت برای تسویه طلب‌هایش از بخش خصوصی با جریمه‌های بالا، کمر بخش خصوصی را شکسته»، دانستم که نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران کمی متفاوت‌تر از چهار جلسه قبلی آن است.
در اين نشست ساختمان شیشه‌ای خیابان وزرا، شمار غایبان کم بود. اکثر 60 عضو هیات نمایندگان اتاق تهران آمده بودند تا یک بار دیگر، سطح اهمیت وقت و انرژی‌ای را که برای دور هم جمع شدن‌های ماهانه اختصاص می‌دهند، به یکدیگر گوشزد کنند. یک گردهمایی که ریشه اهمیت آن به اساسنامه اتاق به عنوان نهادی متشکل از برگزیدگان و نخبگان اقتصاد، برمی‌گردد. اهمیتی که شاید با واگذاری مسوولیت تهیه مستمر گزارش‌های مستند از وضعیت اقتصاد کشور به اتاق بازرگانی، دو چندان هم شده باشد. در این جلسه، يحيي آل اسحاق به نمایندگی از هیات‌رییسه – که سر وقت بر کرسی‌هایشان حاضر شده بودند (موضوعی که مورد تقدیر اعضاي اتاق قرار گرفت) و محمد نهاوندیان، رییس اتاق ایران هم همراهی‌شان می‌کرد- آغازگر جلسه بود.
… از دردسرهای وابستگی نفتی!
مساله «وابستگی اقتصاد به نفت» موضوعی بود که این بار به عنوان چالش مهم اقتصاد، رییس اتاق تهران را نگران کرده بود و او با تاکید بر تبعات نامطلوب این وابستگی، به صراحت گفت که وابستگی به درآمد نفت برای اقتصاد کشور دردسرساز می‌شود؛ چراکه با کوچک‌ترین نوسان در قیمت جهانی نفت، هزینه‌های سنگینی متوجه اقتصاد و نظام ما می‌شود و زنگ خطر اقتصاد را به صدا درمی‌آورد.»
او از دل‌نگرانی اقتصاددانان برای بروز «شوک نفتی» و اینکه چگونه می‌توان شکاف حاصل از شوک درآمد نفتی در تراز بازرگانی را پرکرد، بیشتر سخن گفت و با لحنی هشدارگونه، این طور جمع بندی کرد که «از یک سو، وابستگی اقتصاد به نفت و از سوی دیگر، واردات مدیریت نشده 80 میلیارد دلاری کالا و خدمات به کشور، جای نگرانی و عدم توجه به این مسیر آینده اقتصاد، جای تامل دارد و اگر این گونه ادامه دهیم، هزینه سختی را خواهیم پرداخت.»
آل اسحاق البته یادآوری کرد که این سخنانش، چکیده‌ای از نظرات مطرح شده در اتاق فکر اتاق تهران است که با حضور چند صاحب نظر و کارشناس اقتصادی، جلسه خود را تشکیل داده است.
جاده‌‌هایی که به «حذف وابستگی نفتی» می‌رسند!
در ادامه «فاطمه مقیمی»، نایب رییس کمیسیون حمل و نقل اتاق تهران از موضوع ادغام وزارتخانه‌های راه و مسکن، این گونه سخن گفت: بسیاری بر این عقیده‌اند که ادغام وزارت راه و ترابری در وزارت مسکن، واکنش شتابزده رییس‌جمهور به استیضاح وزیر راه در مجلس بود؛ چرا که به فاصله یک روز از این رویداد در بهارستان، از پاستور خبر رسید که آقای احمدی‌نژاد اندیشه ادغام وزارت راه را در سر دارد.
به اعتقاد مقیمی، چرخ وزارت راه و ترابری همواره به دلیل مشکلاتی چون انباشت مطالبات، کمبود اعتبارات و عدم سیاست‌گذاری واحد لنگ زده و اکنون این وزارتخانه در وزارتخانه‌ای دیگر گره خورده که چالش‌های زیرساختی آن به مراتب بیشتر است.
این عضو اتاق تهران با بیان اینکه حدود 90 درصد کالاها در کشور با شبکه حمل و نقل جاده‌ای جابه‌جا می‌شود، ادامه داد: بخش قابل توجهی از این ناوگان، فرسوده است؛ در حالی که درآمد حاصل از این شبکه می‌تواند جایگزین درآمد نفت باشد.
پسته خوری‌های بی‌اثر!
پس از این سخنان، جلسه تازه داغ شد و این «مهدي پورقاضي»، دیگر عضو اتاق پایتخت و مرد جنجالی پنجمین نشست هیات نمایندگان اتاق بود که سخنرانی کرد و سطح کارآيي جلسات هيات نمايندگان را این گونه زیر سوال برد: «سطح کارآیی جلسات هیات نمایندگان که باید «جلسه هم‌اندیشی نخبگان اقتصاد برای تعیین راهکار حل چالش‌های اساسی اقتصاد کشور و پیگیری اجرایی شدن این راهکارها در مراجع ذی‌ربط دولتی» باشد، آن قدر پایین آمده که در اين جلسات همه دور هم جمع می‌شویم، گيلاس و پسته می‌خوریم، حرف‌های همدیگر را می‌شنویم و همان طور که این حرف‌ها را از گوش دیگر خارج می‌کنیم، جلسه را ترک می‌کنیم و می‌آوریم تا ماه آینده که دوباره دور هم باشیم!»
اما مثال‌های پورقاضی از اجرایی نشدن مصوبات اتاق و عدم پیگیری مصوبات، این بود که در تشکیل اتاق فکر اتاق پیگیری نشده یا اینکه ایده‌های اتاق برای تشکیل یک مرکز آمار مستقل، در حد حرف و سخن باقی مانده است.
او شیوه «سخنرانی و استماع» را «ارثیه دورانی از اتاق که یک نفر حرف می‌زد و بقیه مستمع بودند» خواند و تصریح کرد: سخنانی که در جلسات اتاق مطرح می‌شود، باید پس از جلسه، در کمیسیون‌های ذی‌ربط مطرح شود و وقتی در مورد آن سخنان و چالش‌ها، راهکارهای لازم تعیین شد و مصوبه‌ای تصویب شد، تازه اول کار است و باید دوید تا آن مصوبه را در مراجع ذی‌ربط هم تصویب کرد، اما فرم کنونی جلسات اتاق این گونه است که؛ «شنیدن حرف‌ها، آخر کار است و تمام!
خدمت‌های بی‌مزد و کمرشکستگی!
بخش دیگر سخنان این عضو اتاق، به بدهی‌های عظیم دولت به بخش خصوصی مربوط می‌شد. بدهی‌هایی که به گفته او، «دولت هیچ تمایلی به تسویه آنها ندارد»؛ چرا که در ازاي خرید کالا و خدمات از بخش خصوصی، دولت وعده می‌دهد که در ماه‌های آتی، بدهی‌اش را تسویه می‌کند، اما وقتی پیمانکار به سراغ تسویه طلبش می‌رود، او را سر می‌دواند و می‌گوید در ازاي طلبش، کار دیگری به او می‌دهند، پیمانکار باز هم قبول می‌کند و وقتی طلب‌هایش زیاد شد، دیگر آب پاکی را روی دستش می‌ریزند و می‌گویند، «تو داری به مملکتت خدمت می‌کنی و نباید توقع داشته باشی» و زمانی که پیمانکار از تسویه طلبش کوتاه نمی‌آید، به راحتی به سراغ پیمانکاری دیگر می‌روند و قصه این گونه تمام می‌شود!»
آن طور که این فعال اقتصادی معتقد است؛ «این وضعیت،
كمر بخش خصوصي را شكسته و بخش خصوصی واقعا نمي‌داند که چه بايد بکند.»
او پس از آن پرسید که «كجاي دنيا مي‌پذيرند كه بابت خريد كالا و خدمات پولي داده نشود؟!» و سپس رو کرد به نمایندگان دولتی حاضر در جلسه و گفت: «شما بگویید ما چه کنیم؟ مگر شما نماینده دولتی نیستید که این همه به ما بدهکار است و به رویش هم نمی‌آورد؛ پس چرا هیچ حرکتی نمی‌کنید و فریاد ما را به گوششان نمی‌رسانید؟!»
زمانی که پورقاضی این سخنان را مطرح می‌کرد، سکوت عجیبی بر فضای جلسه حاکم بود. او در این سکوت، ادامه داد که فشاري كه دولت بابت عدم تسویه بدهی‌هایش و از سوی دیگر، وصول طلب‌هایش با جریمه‌های بالا و اخذ مالیات‌های سنگین می‌آورد، فشاری غيرعادي است.
چهار دغدغه مهم
اما پورقاضی از چهار موضوع دیگر هم ابراز نگرانی کرد. اول اینکه سرنوشت صندوق توسعه ملی چه می‌شود و آیا این صندوق هم تبدیل می‌شود به خزانه‌ای برای دولت، نه نهادی کمکی برای بخش خصوصی. دوم اینکه تحریم‌ها شدید شده و بخش خصوصی دیگر قابل رقابت در این تحریم‌ها نیست. سوم اینکه در «شوک دادن‌های بانک مرکزی به اقتصاد و تصمیمات یکباره در مورد افزایش و کاهش نرخ ارز»، بخش خصوصی قادر به انعقاد قراردادهای بلندمدت و صادرات و در نتیجه رقابت در برابر کالای خارجی نیست و نرخ کنونی تولید و صادرات را نابود کرده است. چهارم هم اینکه رشد 30 درصدی نقدینگی در کشور به شدت نگران کننده است.
واكنش رييس و واکنش‌های بعدی!
اما وقتی سخنان پورقاضی تمام شد، آل‌اسحاق چراغ ميكروفنش را روشن کرد و خطاب به آقای سخنران در مورد گلایه‌اش از عدم پیگیری بحث آمار و شفاف‌سازی اطلاعاتی و نیز عدم تشکیل جلسات اتاق فکر اتاق بازرگانی، گفت: «خوب نیست که شما انقدر از وضعیت اتاق بی‌اطلاع باشید آقای پورقاضی! پس از مطرح شدن بحث آمار و تاکید بر عدالت آماری در جلسه هیات نمایندگان اتاق بود که این موضوع به محل چالش دولت و مجلس تبدیل شد. در مورد اتاق فكر هم خوب است بدانید که این اتاق هر هفته سه‌شنبه‌ها تشکیل جلسه می‌دهد. حال شما یا از این دو نکته بی‌اطلاع هستید يا چشمان خود را بسته‌ايد!»
رییس اتاق در مورد بقیه سخنان پورقاضی هم این گونه واکنش نشان داد: اگر بخواهیم همه چیز را با عینک منفی ببینیم، راحت است؛ اما ارزش حرفمان پایین می‌آید. ضمن اینکه با سخنان بی‌اطلاع، ارزش اتاق هم زیر سوال می‌رود. او بر این اساس، از اعضاي هيات نمايندگان اتاق تهران درخواست كرد كه «با اطلاع حرف بزنند و نپخته حرف نزنند.»
پورقاضي هم در پاسخ به واکنش‌های آل‌اسحاق، با بيان اينكه «شما به من توهين كرديد!» خواستار پاسخگويي شد كه رييس اتاق تهران اين را به بعد از بیان سخنان خادم‌المله، معاون وزير صنايع و مجيد‌رضا حريري، عضو ديگر اتاق تهران موكول كرد و در پاسخ به اين جمله پورقاضي كه «شما به من توهين كرديد» گفت: عيب ندارد!
اثربخش شویم!
پس از اين اتفاق، مجيد‌رضا حريري، عضو ديگر اتاق تهران گفت: تا قبل از سخنان آقاي پورقاضي من فكر مي‌كردم كه ما چون با تجربه نيستيم و اولین بار است که در کسوت عضو هیات نمایندگان اتاق قرار داریم، گنگ هستيم، اما حالا مي‌بينم كه قديمي‌ها هم اين‌گونه هستند! در ضمن، من نمي‌دانم آئين‌نامه‌اي در این رابطه وجود دارد كه رييس جلسه حرفي بزند و يكي از اعضا بگويد به من توهين كرديد و رييس بگويد عيب ندارد! این خیلی بد است!
او بر این اساس گفت: خوب است که به نطقی که دکتر سلطانی، در اولین جلسه هیات نمایندگان اتاق پیرامون افزایش کارآیی اتاق داشتند، برگردیم و مواردی چون شناخت نیازهای اعضا و بهینه‌سازی استفاده از منابع اتاق برای افزایش اثربخشی این نهاد را مد نظر قرار دهیم. ضمنا براي اينكه هيات نمايندگان بر عملكرد اتاق نظارت داشته باشد، بايد گزارش‌هاي موردي معيني ارائه شود.
ادبیاتی مهربان‌تر!
در ادامه جلسه، رييس اتاق تهران كه کمی آرام‌تر شده بود، خطاب به پورقاضي، گفت: «خدمت آقاي پورقاضي حرفي زدم كه در اين مورد بايد بگويم ما بايد با ادبيات مهرباني از هر دو طرف مواجه باشيم و همه ما موظف هستيم كه درست حرف بزنيم.»
در جهت تاييد حرف‌هاي آل‌اسحاق، خادم‌المله، قائم مقام وزير صنايع در امور بین‌الملل در سخناني گفت: من احساس كردم كه به عنوان يكي از نماينده‌هاي دولت به من برخورده است. ادبيات ما بايد به گونه‌اي باشد كه به كسي برنخورد و راهكار ارائه كنيم. آقاي پورقاضي حرف‌هاي خوبي زدند، اما اي كاش ادبياتشان اين‌گونه نبود. اين كه مي‌گويند شما براي چاي خوردن به اتاق مي‌آييد، درست نيست. ما در اتاق نیامده‌ایم كه با هر منطقي از دولت حمايت کنیم.»
او در مورد سطح اثربخشی جلسات هيات نمايندگان اتاق نیز بیان کرد: در جلسات آقاي نهاونديان با رييس‌جمهور، ايشان همواره چالش‌های بخش خصوصی را مطرح می‌کنند. بدیهی است اين مطالب آقاي نهاونديان خروجي همين جلسات با هيات نمايندگان بوده و رييس جمهور هم آنها را ناديده نگرفته است. پس جلسات اتاق ناکارآمد و غیراثربخش نیست. آقاي آل‌اسحاق هم در ديدارهايي که داشته‌اند به همين ترتیب عمل کرده‌اند؛ اما در عین حال، نقصی وجود دارد که به اینجا انجامیده و آن این است كه شما گزارش جلساتتان با مقامات را به هيات نمايندگان نمي‌دهيد تا آنها نیز به طور جامع در جریان مباحث قرار گیرند.
هم عذر می‌خواهیم هم مستاصلیم!
پس از این سخنان، نوبت به پورقاضي، سخنران جنجالی رسيد كه پاسخ رييس اتاق تهران را بدهد. او هم كه آرام تر از قبل شده بود، عنوان كرد: این چندمین بار است که شما اظهارات من را ناعادلانه می‌کوبید و اين حرف شما به من برخورد؛ اما در هر حال رعايت شما بر من واجب است.
او در مورد واکنش معاون وزير صنايع به چای و پسته خوری اتاقی‌ها نيز اظهار كرد: خطاب من در این مورد به همه بود نه فقط نمايندگان دولت، اما در هر حال اگر ادبیات من کسی را آزرده کرده، عذرخواهی می‌کنم.
اين عضو هيات نمايندگان خطاب به معاون وزير صنايع ادامه داد: در هر حال دولت شما به ما بگویید چه کنیم؟! ما دیگر مستاصل شده‌ایم. دولت به بخش خصوصي بدهی دارد و بدهی‌اش را نمی‌دهد، آیا ما می‌توانیم قبض برق خود را ندهیم یا مثلا می‌توانیم برویم شکایت کنیم؟! خیر! ما اشك ريختيم، پشت در اتاق دولتي‌ها رفتيم، اما نتيجه نگرفتیم؛ این در حالی است که موکلان من که به من رای داده‌اند و الان اینجا هستم، من را در این باره مواخذه می‌کنند.
حرام شرعی است!
اصرار دانشمند بر ادامه صحبت منجر به این شد که صالحي، عضو ديگر هيات نمايندگان اتاق هم تقاضای سخنرانی کند. او که به دفاع از سخنان پورقاضی سخن می‌گفت، تاکید کرد که موضوع بدهي‌های دولت به بخش خصوصی باید تا ختم اين موضوع در جلسه‌هاي اتاق مطرح باشد؛ چرا که در اين شرايط، دولت ماليات سنگین هم از ما مي‌گيرد و ما را ممنوع‌الخروج هم می‌کند و هزار کار دیگر؛ اینجا صدای رییس و دبیر اتاق باید بلند شود که این کار، حرام شرعي است.
او به معوقات جوايز صادراتي هم اشاره كرد و در این باره گفت: در اين مورد هم هنوز پرداخت‌ها انجام نشده، اما معلوم نیست چرا از آقای صافدل، معاون وزیر و رییس سازمان توسعه تجارت که عضو هیات نمایندگان اتاق هستند، توضیحی خواسته نمی‌شود. ما نمی‌خواهیم سرنوشتی که در اتاق ایران اتفاق افتاده و افراد فقط سخنرانی می‌کنند و عده‌ای دیگر فقط می‌شنوند، در اتاق تهران هم تکرار شود. اصلا اگر در هر جلسه اتاق یک موضوع مهم در دستور کار قرار گیرد و به آن به درستی پرداخته شود، خیلی از مشکلات حل می‌شود. از طرف دیگر، به مشکلات ناشی از تحریم‌ها هم توجه داشته باشید؛ این مشکلات برای ما جدی است.
خودزني نكنيم
حميد حسيني، عضو هیات‌رییسه اتاق نيز در ادامه اين نشست در مورد موضوعات مطرح شده در اتاق گفت: نحوه اداره اتاق و مشاركت آن تنها دغدغه شما هيات نمايندگان نيست، بلکه دغدغه هیات‌رییسه هم هست. اساسا بايد در جلسه هيات نمايندگان موضوعاتي مطرح شود كه آن موضوعات در كميسيون‌ها بررسي و تصويب شوند، اما چون هنوز كميسيون‌ها فعال نيستند، ما گفتيم موضوعات مهم مطرح شوند، البته چون در جلسات اخير بحث هدفمند كردن يارانه‌ها بررسي شده بود، به همين دليل گفتيم كه به ارائه گزارش از ديدار با مقام معظم رهبري بپردازيم. در هر حال اگر شما بخواهيد، مي‌توانيم نحوه اداره جلسات را در يك جلسه بررسي كنيم.
پدرام سلطاني عضو هيات نمايندگان اتاق تهران و نايب رييس اتاق ايران نيز در ادامه در سخنانی عنوان كرد: جلسات اتاق تهران و ايران تنها شده صحبت از اين تريبون با دولت و روساي اتاق هم فقط براي رسانه‌ها صحبت مي‌كنند نه براي ما. من هرچند از موافقان شفافيت و اطلاع‌رساني هستم، اما اگر حضور رسانه‌ها در جلسات هيات نمايندگان منجر به اين شده كه روساي جلسه فقط براي رسانه‌ها حرف بزنند، بهتر است ديگر اين گونه نباشد. اساسا استدعای من این است که در جلسه‌ای خاص به این موضوع بپردازیم که چگونه باید جلسات اتاق را بهره‌ور کنیم و در این باره، شیوه‌نامه‌ای تهیه کنیم.
او این را نیز گفت كه مخالف گزارش‌دهي صرف در جلسات است و اینکه به عقیده او، گزارش‌های اتاق باید پيش از آغاز جلسات، براي اعضاي هيات نمايندگان ارسال شود تا در روند برگزاري جلسات، افراد، كم و گزيده اظهار نظر كنند تا در نهايت، روند تصميم گيري تسريع يابد.
محمد مهدی راسخ، دبير كل اتاق تهران هم در ادامه گفت که ما نباید خودزني كنيم و وقتي انتقادي مطرح مي‌شود باید راهكار و پيشنهاد آن نيز ارائه شود. او در مورد تشکیل مرکز آمار مستقل در اتاق نیز تاکید کرد که اتاق این کار را به صورت جدی پیگیری می‌کند، اگرچه این اقدام، اقدامی زمانبر است.
او همچنین گفت که اتاق تهران تنها اتاق بازرگانی کشور است که یک برنامه چهار ساله، یک برنامه یک ساله و یک برنامه استراتژیک دارد. این برنامه‌ها همه در هیات نمایندگان اتاق تهران تصویب شده و الان هم روال همان برنامه‌ها دنبال می‌شود. ضمن اینکه این برنامه‌ها برای تمامی اعضای هیات نمایندگان هم ارسال شده و نظرخواهی هم از آنان شده است.
دبیرکل اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: ما در مورد بدهی‌های دولت هم کارهای مختلفی کرده‌ایم. مثلا سال گذشته با حضور آقای آقامحمدی و تشکل‌ها، جلسه‌ای گذاشتیم تا مشکلات مطرح شود، اما در هر حال این فکر نباید باشد که امضای خزانه کشور در دست رییس اتاق تهران است.
راسخ همچنین یادآوری کرد که شش سال است که اتاق تهران در موعد مقرر توسط یک موسسه مستقل حسابرسی می‌شود. امسال هم به طور کامل حسابرسی شده و حتی نتایج بررسی‌ها برای اعضای اتاق هم ارسال شده است. خوشبختانه کوچک‌ترین موردی هم در حساب‌های اتاق دیده نشده است.
استعفاهایی هم مطرح شده است!
در ادامه اين نشست، حمزه‌لو، دیگر نماينده بخش خصوصي در اتاق تهران نيز عنوان كرد: قرار بود مسائل روز در جلسات اتاق مطرح شود، اما مسائل ديگري مطرح شد، در حالي كه ما بايد به سمتي برويم كه موضوعات و مسائل كشوري را حل كنيم. ضمنا دوستاني كه در جلسات غيبت مي‌كنند، غیبتشان فقط به دليل نداشتن وقت نيست، بلكه وقتي مي‌بينند اينجا آنچنان وقت مفيدي ندارند، نمي‌آيند و حتی در این شرایط، برخی همکاران صحبت از استعفا هم مي‌كنند.
علاء‌ميرمحمد صادقي، نایب رییس دوم اتاق هم در اين مورد گفت: سرجمع مذاكرات خوب شد و نتايج خوبي گرفتيم. من از ميان بحث‌هاي مطرح شده، به آقاي پورقاضي نزدیک‌تر هستم، هم به دليل نسبت فاميلي و هم ارادت خاصي كه به ايشان دارم، اما در اين تذكراتي كه داده مي‌شود، بهتر است از واژه‌هاي بهتري استفاده كنيم، چون مطالب اينجا انعكاس دارند و بايد ملاحظه كل مجموعه را كرد.
رییس و اعضا مکمل باشند
پايان بخش این نشست، سخنان كوتاه محمد نهاونديان، رييس اتاق ايران بود که با تاكيد بر ضرورت تقويت اركان اتاق گفت: اتاق مجموعه‌اي از سازوكارها است و رييس و اعضاي آن بايد مكمل هم باشند. او تاكيد كرد كه اطلاع‌رساني در اتاق هنوز به حد كاملي نرسيده، در حالی که اعضاي اتاق باید در جريان امور اتاق قرار گيرند. ( منبع: دنیای اقتصاد، پنجشنبه 13 مردادماه 90)
