دبیر انجمن توسعه صادرات سنگ تزیینی استان کرمان در گفت و گو با استقامت مطرح کرد:
چیزی عاید کرمان نمی شود، استان های دیگر با برنامه ریزی گوی سبقت را از کرمان ربودند.
محبوبه فیروزآبادی- طی سه سال گذشته تعداد زیادی معدن و کارخانه ی سنگ تزیینی در استان تعطیل شده است و اگر وضع به همین صورت ادامه پیدا کند دیگر سرمایه گذار جدیدی سراغ این صنعت نخواهد آمد. این جملات را دبیر انجمن توسعه ی صادرات سنگ تزیینی کرمان گفت. عبدالرضا تحسینی فارغ التحصیل رشته ی زمین شناسی است که ۲۰ سال است در بخش صادرات سنگ های تزیینی استان کرمان فعالیت می کند. عدم توسعه ی صنعت سنگ در استان، ما را برآن داشت تا با هدف بررسی چالش های پیش روی توسعه ی این صنعت با دبیر انجمن توسعه صادرات سنگ تزیینی به گفت و گو در پی می آید.
گفته می شود که سنگ های تزیینی از استان کرمان به صورت خام صادر می شود، شما که سالها به کار صادرات سنگ مشغولید این مطلب را تایید می کنید؟
ما انواع سنگ های تزیینی را در کرمان داریم، عمده ی آن ها مرمریت ها و گرانیت ها هستند. سنگ های تزیینی دیگری هم داریم که هنوز کار اکتشافی در موردشان انجام نشده. بزرگترین ذخایر مرمریت کشور در استان کرمان است که در حال حاضر عمدتا به صورت خام، توسط واسطه ها و یا خود خریداران خارجی به کرمان می آیند و مستقیم خرید می کنند. بخشی از مرمریت ها در کرمان فرآوری می شود بخش قابل توجهی هم جهت فرآوری به خارج از استان ارسال می شود.
پس استان ارزش افزوده ی حاصل از فرآوری سنگ را از دست می دهد؟
بله، این مشکل را داریم که بخشی از سنگ استان به صورت خام به خارج از کشور می رود و بخش دیگری هم به استان های همجوار می رود و ارزش افزوده اش در آن استان ها باقی می ماند و چیزی عاید کرمان نمی شود.
چه استان هایی؟
اصفهان، یزد، تهران، که سنگ در آنجا فرآوری می شود و در بازارهای داخلی و خارجی فروش می رود.
مگر در کرمان کارخانه ی سنگ وجود ندارد که فرآوری سنگ در استان صورت پذیرد؟
در صنعت سنگ استان در حال حاضر دو نوع کارخانه ی سنگ فعالیت دارد. یکی واحدهای سنتی است که عمدتا ۲۰-۲۵ سال پیش راه اندازی شده اند و تکنولوژی خیلی کهنه و قدیمی دارند که کیفیت صادراتی یا حتی توان رقابت با واحدهای تولیدی سایر استان ها را ندارند و روز به روز هم دارند سهم بازارشان را از دست می دهند. سال گذشته ۱۱ واحد سنتی تعطیل شد. به مرور مابقی هم دارند تعطیل می شوند. فقط ۴ واحد فرآوری کننده ی مدرن داریم.
این تعطیلی ها به خاطر بی کیفیت بودن تولیداتشان بود یا دلیل دیگری هم داشت؟
ناشی از عدم فروش بود، که عدم فروش نشات گرفته از کیفیت و حجم پایین تولید کهنه بودن دستگاهها، عدم وجود سرمایه د رگردش کافی کارخانه ها بود، کارخانه ها بایستی بتوانند سنگ مناسب بخرند، برای فروش در صورت نیاز صبر کنند و یا دستگاه هاشان را اصلاح کنند. بانک ها هیچ کمکی به این واحدها نمی کنند. باید بگویم در چنین شرایطی واردات سنگ به استان دارد زیاد می شود.
واردات به استانی که معادن غنی سنگ دارد؟
بله ، واردات از اصفهان، یزد و قم صورت می گیرد. ببینید واحدهای ما یکی یکی دارد تعطیل می شود. سنگ خام از استان ما به استان های دیگر برده می شود و بعد از فرآوری دوباره بر می گردد کرمان. گاهی حتی سنگ از استان هی دیگر به صورت خام هم وارد استان می شود.
راه برون رفت از بحران واردات سنگ چیست؟
ما دنبال این هستیم که واحدهای سنتی را به شکلی فعال کنیم و سعی کنیم روابط نا متوازن و رقابت کاذب بین سنگ برها و سنگ فروشان را حل کنیم.
چه رابطه ی نامتوازنی بین آن ها وجود دارد؟
ما شاهد دامپینگ در این بخش از اقتصاد استان هستیم. کارخانه های سنگ بری که در استان هستیم. کارخانه های سنگ بری که در استان های دیگر هستند به دلیل تولید انبوه، قیمت شان را می آورند پایین و سنگ را به صورت مدت دار در اختیار یک سری واحدهای سنگ فروشی قرار می دهند. کارخانه های سنگ بری کرمان توان رقابت ندارند و روز به روز دارند تعطیل می شوند.
الان چند کارخانه ی سنتی داریم؟
۵۲ واحد سنتی داشته ایم اما الان ۱۹ واحد بیشتر در استان نداریم که البته فعالیت اساسی و چشمگیری ندارند. یکی دو واحدشان به شکل قابل قبولی کار می کند. مابقی فعالیت شان را نمی توان اقتصادی قلمداد کرد.
اگر قرار باشد روزی سنگ در استان فرآوری شود به چند واحد مدرن نیاز داریم؟
ما به راحتی همه ی این ۵۰ واحد را می توانیم فعال بکنیم و هدف گیری همه را کار صادراتی بگیریم. این واحدها می توانند یا محصول تمام شده ای را تولید کنند که قابل صدور است یا اینکه به عنوان واحدهای پشتیبانی کننده ی واحدهای مدرن، محصول نیمه نهایی تولید کنند.
برای محقق شدن این هدف به چه میزان سرمایه گذاری نیاز است؟
برای این که هر کدام از این واحدهای سنتی تبدیل شوند به واحدهای مدرنی که ماشین آلات خارجی در اختیار دارند. یک تا یک و نیم میلیون دلار سرمایه احتیاج است. جمعا به ۵۰ میلیون دلار احتیاج داریم.
این میزان سرمایه گذاری چقدر ارزآوری به دنبال خواهد داشت؟
اگر به طور اصولی بازاریابی محصولات انجام شود، سرمایه ی اولیه ظرف یکی دو سال قابل برگشت است. با تنوع سنگ هایی که داریم می توانیم سهم بازار خوبی داشته باشیم منوط به این که واحدها تک تک وارد بازار شوند. تنوع رنگ و بافت سنگ های کرمان به گونه ای است که می توانیم در بازارهای خاور دور، آسیای میانه، کشورهای حوزه ی خلیج فارس، اروپا و آمریکای شمالی سهم خوبی از بازار به دست آوریم.
چه چیز سبب مهجور ماندن صنعت سنگ در استان کرمان شده است؟
متاسفانه دست اندرکاران بخش اقتصاد و صنعت استان توجه کافی به این صنعت نکرده اند. این صنایع بزرگتر استان هستند که بیشتر مورد توجه مسوولان قرار می گیرند. بعد از آن که دستگاههای واحدهای سنتی ما کهنه شد، استان های دیگر با برنامه ریزی ماشین آلات خارجی وارد کردند و توانستند گوی سبقت را از کرمان بربایند. نتیجتا واحدهای تولیدی کرمانی بازارهایشان را از دست دادند و به تعطیلی سوق پیدا کردند.
وضعیت بازارهای صادراتی سنگ را چگونه ارزیابی می کنید؟
اگر این مقطعی را بحران اقتصادی در کل جهان اتفاق افتاده است را جداگانه به آن بپردازیم، باید بگویم سالانه ۷ درصد بازار سنگ دنیا رشد دارد و علیرغم اینکه ایران در بحث استخراج سنگ خام رتبه ی سوم یا چهار دنیا را دارد. اما در بحث صادرات سنگ کمتر از یک صدم درصد در بازارهای جهانی سهم دارد. به هر حال نقش ما در بازارهای جهانی خیلی کم رنگ است. بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد هم به صادرات سنگ خام محدود است، ضمن آنکه سنگ فرآوری شده مان جایگاهی در بازار جهانی ندارد، چرا؟
به خاطر اینکه ما هم توان فرآوری مان کم است و هم بازاریابی بلد نیستیم و استراتژی مشخصی نداریم. توانایی معدنی ترکیه یک دهم ایران است، اما تمام بازار های آسیای میانه و کشورهای حوزه ی خلیج فارس را به دست گرفته. حتی سنگ ترکیه از طریق ایران به افغانستانن ترانزیت می شود. کرمان هم به طور مشخص نتوانسته در این بحث کاری انجام دهد.
علت ناکامی مان را در بازارهای صادراتی چه می دانید؟
تا مدتی پیش مشکل ما این بود که واحدهای فرآوری با کیفیت صادراتی نداشتیم. اما در چند سال اخیر، که این مشکل حل شده است، مشکل به شکل دیگری بروز کرده و آن عدم توانایی ما در بازاریابی است. هر یک از صادرکنندگان به شکل مستقل اقدام به صادرات می کنند و در نتیجه استراتژی مشخصی در بازارهای صادراتی وجود ندارد.
واحدهای معدنی سنگ تزیینی متعلق به بخش خصوصی است؟
عموما، بله
وضعیت معادن سنگ استان چقدر در توسعه نیافتگی این صنعت نقش دارد؟
به دلیل عدم وجود سرمایه ی کافی و مجهز نبودن علمی و اصولی، معادن فعالیت استانداردی ندارند. در نتیجه ضایعات معادن بلاست و قیمت تمام شده شان بالا است. حجم تولیدشان هم برای گرفتن سهم بازار کم است که این باعث می شود در وضعیت رقابتی چه در داخل و چه در خارج از کشور توانایی رقابت نداشته باشیم. وقتی کارخانه ها تعطیل می شوند به دنبال آن معادن وضعیتی مشابه پیدا می کنند، به دنبال آن معادن وضعیتی مشابه پیدا می کنند، به دنبال آن واحدها و صنایع جنبی تعطیل می شوند. الان متاسفانه از استان های دیگر می آیند و معادن استان کرمان را می خرند و خودشان کار می کنند و سنگ را برای فرآوری به خارج از استان هم می برند. حتی مصرف کنندگان ما سوق داده شده اند که سنگ را از استان های دیگر بخرند. کارخانجات ما چون معادن، فعال نیستند، مجبورند سنگ را حتی از استان های دیگر وارد کنند. که در این صورت با توجه به مشکلات بخش حمل و نقل هزینه ی تمام شده افزایش می یابد.
چرا، معادن استان کرمان توسعه پیدا نکرده اند؟
ما فقط ۱۰ درصد پتانسیل معدنی استان را شناسایی کرده ایم. یک سری مشکلات قانونی داریم، که هنوز هم فکری برایشان نشده است.
چه مشکلات قانونی سد راهتان است؟
هر کسی بدون دانش تجربه و تخصص می تواند برود یک محدوده را به عنوان معدن ثبت دهد و مالکیت بر معدن را در عین این که هیچ فعالیتی نکند، می تواند برای سال های متمادی ادامه دهد. حتی این محدوده های ثبت شده در حلقه ی دلالی و واسطه گری خرید و فروش می شود و آن کسی که معدن کار واقعی است دسترسی به این ها پیدا نمی کند.
به نظر می رسد شاخص ایمنی معادن در استان کرمان پایین باشد، شما هم این طور فکر می کنید؟
ما فعالیت های معدنی مان استاندارد نیست، نمی توانیم این را انکار کنیم. در مقایسه با استان های دیگر تلفات جانی مان کم است. البته اتفاقاتی که در استان می افتد در معادن سرپوشیده اتفاق می افتد. ولی قطعا ما نیاز به آموزش و استاندارد سازی معادن مان داریم. خیلی از تجهیزاتی که در معادن ما به کار می رود غیر استاندارد، کهنه و قدیمی است. در نتیجه ما دچار سانحه می شویم و از سوی دیگر به دلیل ضایعات بالا فعالیت معادنمان توجیه اقتصادی ندارد.
منبع: هفته نامه استقامت، یکشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه ۸۸ شماره ۲۰۰
