محبوبه فیروزآبادی- به دنبال انتشار گفت و گوی هفته ی گذشته ما با مهدی آگاه کارشناس جهانی پسته و مورد توجه قرار گرفتن این گفت و گو توسط فعالان این حوزه پرسش هایی در خصوص آلودگی پسته به عنوان یکی از معضلات جدی پسته ی ایران مطرح شد.این پرسش ها را با ایشان در میان گذاشتیم. آن چه در پی می آید پاسخ های این عضو هیات مدیره انجمن پسته ایران به این پرسش هاست.
• سال هاست که پسته ایران با مشکلی به نام آفلاتوکسین دست به گریبان است. این مشکل حل شده است؟
این مشکل هنوز حل نشده یک زمانی حتی صحبت کردن راجع به آن خیانت به ایران تلقی می شد. ما از اوایل دهه ی ۵۰ می دانیم که پسته مان آلودگی دارد و می دانیم که این آلودگی در باغ اتفاق می افتد. اما از دهه ی ۶۰ به این طرف کاری جزء انکار برایش نکردیم. یک بار از طرف سازمان جهاد کشاورزی به دفتر یکی از معاونین استانداری احضار شدم که چرا در یک جلسه گفته ام آلودگی به آفلاتوکسین در باغ اتفاق می افتد.
• چرا چنین مقاومتی در برابر اعلام زمان و مکان آلوده شدن وجود داشت؟
رییس سازمان کشاورزی وقت در این جلسه گفت:
‹‹اگر بگوییم آلودگی در باغ اتفاق می افتد، معنایش این است که ما مسوولیم. حال آن که توان حل این مساله در سازمان کشاورزی وجود ندارد. همگان حل مشکل را از وزارت کشاورزی انتظار دارند. برای جلوگیری از چنین نگاهی، بهتر است بگوییم آلودگی در راه اتفاق می افت››
هنوز هم مقامات وزارت بهداشت از آلودی در راه برای توجیه مغایرت نتایج اندازه گیری آلودگی در ایران و اروپا استفاده می کنند.
• شما هم وزارت کشاورزی را مسوول می دانید؟
نه: این که وزارت کشاورزی مسوول است تصور خیلی بی جا است. برای این که وزارت کشاورزی آز آغاز نقشی در توسعه کشت پسته در استان نداشته است.
مثلاً شما هیچ کدام از پیوندهای پسته تجاری را نمی بینید که در ایجاد آن سازمان کشاورزی دخیل باشد. پیوند فندقی را آقای اوحدی که از باغداران رفسنجانی است ایجاد و رواج داد، پیوند اکبری را آقای عبدا… اکبری که کارگر پیوند زن آقای امین بود و پسته احمد آقایی را آقای احمد فلاح از مالکین نوق. حال که قریب ۸۰ سال از شروع کشت تجاری پسته می گذرد و بزرگ ترین موفقیت کشاورزی ایران به دست زحمتکشانی از کویر مرکزی حاصل شده، متولیان بسیاری در صف افتخارات ایستاده اند. قطعاً وزارت کشاورزی مسوولیتی در مشکل آفلاتوکسین پسته ایران نداشته است، اما می تواند به باغداران در حل مشکل کمک بسیار نماید.
• بخش خصوصی برای حل آفلاتوکسین نمی توانست وارد عمل شود؟
زمانی قرار بود همایشی از سوی اتحادیه خشکبار در مورد آفلاتوکسین در کرمان تشکیل شود و هواپیمایی برای آوردن علاقه مندانی که از تهران می آمدند، چارتر شد. استاندار وقت کرمان گفت : من از نشستن هواپیما جلوگیری می کنم چرا که برگزاری این همایش اقرار آن خواهد بود که پسته ی ما آفلاتوکسین دارد. در آن زمان سیاست حاکم این بود که وجود آفلاتوکسین را انکار کنند. حتی برخی این را یک توطئه ی غربی علیه ایران می دانستند و می گفتند مساله ی آفلاتوکسین سیاسی است. در دهه ۵۰ تحقیقات اولیه بر روی آفلاتوکسین در پسته با پشتیبانی شرکت صادرات پسته ایران و توسط بخش باغبانی دانشگاه اصفهان انجام شد و هنوز هم اطلاعات اساسی ما به همان مطالعات بر می گردد. متاسفانه حل مشکل آفلاتوکسین کار یکی دو سال نیست.چنان چه امروز برنامه ریزی اساسی و بودجه بندی لازم صورت گیرد می توانیم امیدوار باشیم که در ۱۰ سال آینده این مشکل دیگر مانع تجارتی نباشد.سوال سرکار با این انگاره همراه است که بخش خصوصی پسته در ارگانی منسجم تجلی دارد. به معنایی که در این قضیه ما بخش دولتی داریم، بخش خصوصی نداریم. لازمه شروع، ایجاد یک تشکل واحد از بخش خصوصی و کارشناسانی ثابت از بخش کشاورزی دولتی است که اختیارات و امکانات کامل و متمرکز داشته باشند. ثبات پرسنلی در این تشکل اهمیت ویژه دارد.
• پس مرکز تحقیقات پسته چه می کند؟
در ایران حداکثر هر ۴ سال یک بار مدیران حتی در بخش تحقیقات عوض می شوند. بنابراین سپردن این کار به دست دولت و وزارت کشاورزی بیهوده است. نهادی با نقشه راه کاربردی که هم دوام و هم امکانات مالی داشته باشد، وجود ندارد. این ضعف موسسه تحقیقات پسته است. در آمریکا قبل از شروع به باغریزی تجاری پسته، موسسه تحقیقاتی چیکو وابسته به دانشگاه ایالتی کالیفرنیا، طی ۳ نسل و به مدت ۶۰ سال مسایل فرآروی صنعت پسته را بررسی و اصول راهبردی ایجاد این صنعت را مدون کرد.
انجمن پسته می تواند این خلا را پر کند؟
اگر عضویت در آن برای همه ی تولید کنندگان الزامی شود و تامین بودجه آن همانند اتاق بازرگانی باشد.
• اخیراً پسته ی آمریکا با آلودگی سالمونلا روبرو شده است که منجر به جمع آوری پسته توسط اداره ی بهداشت آمریکا شد، آیا پسته ی ایران هم چنین آلودگی دارد؟
منشا این میکروب پرندگان و به ویژه مرغ است. کارگران صنایع مواد غذایی که در تماس با پرندگان بوده اند، می توانند حامل میکروب بوده و آلودگی را باعث شوند. خوشبختانه برعکس آفلاتوکسین، این آلودگی و سایر آلودگی های میکروبی که در پسته خام وجود دارند با برشته کردن حذف می شوند. رعایت اصول بهداشتی در کارگاه ها و دریافت کارت بهداشتی برای کارگران هر ۳ ماه یک بار از خطر آلودگی جلوگیری می کند. در آمریکا قبلاً این مساله در مورد بادام و بادام زمینی هم اتفاق افتاده بود. این که پسته برشته و بسته بندی شده در آمریکا آلودگی نشان داد، منشا آن رعایت نشدن یکی از اصول بهداشتی در کارگاه مورد بحث است که می گوید مواد فرآوری شده و مواد خام ورودی نباید در تماس و یا اشتراک ظروف و پرسنل باشند.
• شما به نگاه تمرکز خواهانه دولت اشاره کردید، یعنی با مطرح شدن اصل ۴۴ هم این دیدگاه تعدیل نشده است؟
هیچ کس را در مقامات دولتی ندیدم که باطناً به خصوصی سازی و پیوستن به WTO اعتقاد داشته باشد.لازمه ی این امر رقابت پذیری در صنعت، کشاورزی و خدمات است.اغلب دست اندرکاران صنعت و کشاورزی غبطه ی صنعت اتومبیل سازی را می خورند که به مدت ۶۰ سال از حمایت گمرکی به میزان بیش از ۱۰۰ درصد و در دوره هایی ممنوعیت کامل رقابت وارداتی برخوردار بوده و احتمالاً سال های زیادی خواهد بود.به خاطر تثبیت نسبی نرخ دلار در مقایسه با تورم متوسط بالای ۲۰ درصد، هزینه کالاهای وارداتی نسبت به هزینه تولید کالا در ایران مرتباً کاهش یافته و مقامات وزارتخانه های صنعت و کشاورزی که تولیت تولید را به عهده دارند جبران این معضل را در افزایش حقوق گمرکی و موانع تعرفه ای دیده اند!!! یعنی حرکت در جهت خلاف پیوستن به WTO و رقابتی کردن صنعت و کشاورزی. جالب آن جاست که عموم دست اندرکاران بخش خصوصی تولید نیز اصل قضیه را رها کرده و نجات را در حمایت دولتی و ارتقاء به برج عاج خودروسازان می بیند.
منبع: هفته نامه استقامت، یکشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه ۸۸، شماره ۲۰۰
